The Art of Programming

अपर्याप्तं तदस्माकं बलं भीष्माभिरक्षितम्।

पर्याप्तं त्विदमेतेषां बलं भीमाभिरक्षितम्॥

अपर्याप्तम् – कमजोर | तत् – त्यो | अस्माकम् – हाम्रो | बलम् – सेना | भीष्म-अभिरक्षितम् – भीष्मले रक्षा गरेको

पर्याप्तम् – पर्याप्त / बलियो | तु – तर | इदम् – यो | एतेषाम् – तिनीहरूको | बलम् – सेना | भीम-अभिरक्षितम् – भीमले रक्षा गरेको

यस श्लोकमा दुर्योधनको बाहिरी आत्मविश्वास र भित्री असुरक्षा झल्किन्छ। उनले आफ्नो सेनालाई भीष्मद्वारा संरक्षित भनिए पनि अपर्याप्त मान्छन्, किनकि भीष्म दुबै पक्षप्रति समान माया राख्छन् र पूर्ण रूपमा दुर्योधनको विजयप्रति प्रतिबद्ध छैनन्।
तर, भीमद्वारा संरक्षित पाण्डव सेनालाई उनले पर्याप्त मान्छन्, किनकि भीमको जोश र पूर्ण समर्पणले पाण्डवहरूको विजय सुनिश्चित गर्न बल प्रदान गर्छ।
यसले दुर्योधनको मनोविज्ञान प्रकट गर्छ – बाहिर आत्मविश्वास, तर भित्र पाण्डवहरूको विजयप्रति डर।

दुर्योधनले यस श्लोकमा आफ्नो सेनाको शक्ति र संख्याको बारेमा चर्चा गर्दा बाहिरबाट आत्मविश्वास देखाए पनि उनको भित्री डर र असुरक्षा स्पष्ट झल्किन्छ। उनले आफ्नो सेनालाई अपर्याप्त (अपूर्ण) भनेको छ, किनकि भीष्म जस्ता महाशक्तिशाली योद्धाले नेतृत्व गरे पनि उनी पाण्डवहरू र कौरवहरू दुवैप्रति समान माया राख्छन् र दुर्योधनको विजयका लागि पूर्ण रूपमा प्रतिबद्ध छैनन्।

दुर्योधनको बोलाइको लयले संकेत गर्छ कि भीमद्वारा संरक्षित पाण्डवहरूको सेना उनलाई पर्याप्त देखिन्छ, जबकि भीष्मद्वारा संरक्षित कौरव सेनाउनलाई कमजोर लाग्छ। यहाँ पनि प्रश्न उठ्छ – यदि दुर्योधन आफ्नो श्रेष्ठतामा यति विश्वस्त छन् भने, उनले किन बारम्बार आफूलाई आश्वस्त पार्न आवश्यक ठानेका छन्? यसले देखाउँछ कि दुर्योधनले पाण्डवहरूको विजयको सम्भावनालाई गम्भीरतापूर्वक लिएको छ।

यस श्लोकको अर्को पक्षले पनि देखाउँछ कि भीमको जोश, प्रतिशोधको भावना, र पूर्ण प्रतिबद्धता पाण्डवहरूको पक्षलाई बलियो बनाउँछ। विपरीत, भीष्मको वृद्धावस्था, निष्पक्षता, र सन्तुलित स्वभावले कौरव पक्षलाई कमजोर बनाएको छ।

त्यसैले, यद्यपि दुर्योधनले बाहिरबाट आफ्नो सेनालाई बलियो देखाउन खोजेका छन्, भित्री रूपमा उनी भीमको नेतृत्वमा रहेको पाण्डव सेनालाई पर्याप्त मानिरहेका छन्। यो श्लोकले दुर्योधनको मनोविज्ञान प्रकट गर्छ – उनी बाहिरबाट आत्मविश्वासी भए पनि भित्री रूपमा पाण्डवहरूको विजयको सम्भावनाबाट डराइरहेका छन्।

अपर्याप्तं (अपर्याप्त/अपूर्ण):

दुर्योधन स्वीकार गर्छन् कि कौरव पक्षको बल अपर्याप्त छ, भले पनि यो भीष्म जस्ता महान् योद्धाले रक्षा गरिरहेका छन्। यसले दुर्योधनको मनमा असुरक्षा र चिन्ता झल्काउँछ।

तदस्माकं बलं (हाम्रो बल):

यहाँ दुर्योधन आफ्नो सेनाको उल्लेख गर्दै छन्। उनी भन्छन् कि आफ्नो पक्षको बल कमजोर छ।

भीष्माभिरक्षितम् (भीष्मद्वारा संरक्षित):

कौरव सेनाको नेतृत्व भीष्मले गरिरहेका छन्। उनी एक महान् योद्धा भए पनि वृद्धावस्थामा छन्, जसले युद्धको समयमा प्रभाव घटाउन सक्छ।

पर्याप्तं (पर्याप्त/परिपूर्ण):

दुर्योधनले पाण्डव पक्षको बललाई पर्याप्त मान्छन्। यो शब्दले पाण्डव पक्षको शक्ति र आत्मविश्वासलाई झल्काउँछ।

इदमेतेषां बलं (यो पाण्डवहरूको बल):

यो पाण्डव पक्षको सेनालाई जनाउँछ, जसले दुर्योधनलाई चिन्तित बनाएको छ।

भीमाभिरक्षितम् (भीमद्वारा संरक्षित):

पाण्डव सेनाको नेतृत्व भीमले गरिरहेका छन्। भीम एक साहसी, बलवान्, र जोशिलो योद्धा हुन्। दुर्योधनलाई सबैभन्दा धेरै डर भीमबाट नै छ, किनकि भीमले उनको भाइ दुर्योधनको वध गर्ने भविष्यवाणी गरिएको छ।

यो श्लोक दुर्योधनको मनोविज्ञानलाई स्पष्ट रूपमा देखाउँछ। यद्यपि उनी आफ्नो सेनाको शक्तिको बारेमा कुरा गरिरहेका छन्, तर उनले स्वीकार गरेका छन् कि पाण्डव पक्षको बल बलियो र पर्याप्त छ। यसले उनको मनको डर र असुरक्षालाई देखाउँछ।