तान् समीक्ष्य स कौन्तेयः सर्वान् बन्धून् अवस्थितान्।
कृपया परयाविष्टो विषीदन्निदमब्रवीत्॥
तान् – तिनीहरूलाई | समीक्ष्य – हेरेर / अवलोकन गरेर | सः – उनले (अर्जुनले) | कौन्तेयः – कुन्तीका पुत्र (अर्जुन) |
सर्वान् – सबै | बन्धून् – आफन्तजनहरूलाई | अवस्थितान् – उभिएका / उपस्थित |
कृपया – करुणाले / दयाले | परया – अत्यधिक / गहिरो | आविष्टः – भरिएको / अभिभूत भएको |
विषीदन् – शोकमा डुबिएको / दुःखित | इदम् – यो | अब्रवीत् – भने |
अर्जुन युद्धभूमिमा आफ्ना आफन्त, गुरु, साथीहरूलाई विपक्षमा देख्दा गहिरो करुणाले भरिन्छन्।
उनी केवल योद्धा नभई एक छोरा, शिष्य, र मित्रको दृष्टिले हेर्छन्, जसले हिंसा देख्न सक्दैन।
“कृपया परया आविष्टः” भन्ने श्लोकले उनलाई गहिरो दयाले छोएको देखाउँछ र “विषीदन्” ले उनको मानसिक पीडा प्रकट गर्छ।
यही भावनात्मक मोडबाट भगवद्गीता संवाद सुरु हुन्छ, जहाँ कृष्ण अर्जुनलाई धर्म र आत्मज्ञानको मार्ग देखाउनुहुन्छ।
यो श्लोकमा अर्जुनको मनस्थितिमा आएको ठूलो परिवर्तन देखिन्छ। युद्धको मैदानमा उभिँदा उनले दुबै पक्षमा आफ्ना आफन्तजन—गुरुहरू, दाजुभाइ, छोराहरू, नातिहरू, साथीहरू र अन्य प्रियजनहरूलाई युद्धका लागि सज्ज भएर उभिएको देखे। यति नजिकका र आत्मीय मानिसहरूलाई मृत्युको मुखमा देख्दा अर्जुनको हृदय करुणाले भरिन्छ। उनी शारीरिक रूपमा नभए पनि मानसिक रूपमा युद्ध लड्न असमर्थ बन्न पुग्छन्।
“कृपया परया आविष्टः” भन्नाले उनलाई गहिरो दया र संवेदनाले समातेको जनाउँछ। अर्जुन अब केवल एक क्षत्रिय होइन, एक छोरा, एक शिष्य, एक मित्रको भूमिकामा फर्किएका छन्—जसले आफ्ना आत्मीयहरूलाई हिंसामा संलग्न देख्दा शान्त रहन सक्दैनन्।
“विषीदन्” शब्दले उनको दुख, अश्रु, स्वर भरिनु र मानसिक पीडालाई प्रकट गर्छ। यस्तो भावनात्मक स्थिति पछि उनले भगवान् श्रीकृष्णसँग आफ्नो मनको पीडा पोख्न थाल्छन्।
यही क्षण भगवद्गीताको संवादको आरम्भ बन्न जान्छ, जहाँ कृष्ण अर्जुनलाई कर्म, धर्म, र आत्मा सम्बन्धी अमूल्य शिक्षा दिन सुरु गर्नुहुन्छ।
तान् समीक्ष्य (तिनीहरूलाई ध्यानपूर्वक हेरेर):
अर्जुनले आफ्नो अगाडि उभिएका आफन्त, गुरु, साथी र नातेदारहरूलाई ध्यानपूर्वक निरीक्षण गरे।
सः कौन्तेयः (उहाँ कुन्तीपुत्र अर्जुन):
सः (उहाँ) कौन्तेयः – कुन्तीका पुत्र अर्जुन, जसको मन यस दृश्यबाट गहिरो प्रभावित भयो।
सर्वान् बन्धूनवस्थितान् (सबै नातेदारहरूलाई उभिएको अवस्थामा देखे):
अर्जुनले आफ्ना सबै बन्धुहरू (नातेदार, कुटुम्बीहरू) लाई युद्धको लागि तयार भएर उभिएको अवस्थामा देखे।
कृपया परयाविष्टः (दया–भावनाले भरिएर):
उहाँको मनमा कृपा (मायालु भावना, करुणा) उत्पन्न भयो — युद्धको क्रुरता देखेर उहाँको हृदय पग्लियो।
विषीदन्निदमब्रवीत् (दुखित हुँदै यसरी भने):
विषीदन् (शोकले भरिएको) अर्जुनले इदं अब्रवीत् (यो कुरा बोले) — अर्थात् दुखित मनस्थिति लिएर उनले श्रीकृष्णसँग कुरा गर्न थाले।
We use cookies to analyze website traffic and optimize your website experience. By accepting our use of cookies, your data will be aggregated with all other user data.