पापमेवाश्रयेदस्मान् हत्वैतानाततायिनः।
तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रान् स्वबान्धवान्।
स्वजनं हि कथं हत्वा सुखिनः स्याम माधव॥
पापम् – पाप | एव – निश्चय नै | आश्रयेत् – लाग्नेछ / प्राप्त हुनेछ | अस्मान् – हामीलाई | हत्वा – मारेर | एतान् – यिनीहरूलाई | आततायिनः – आक्रमणकारीहरू (दुष्टहरू) |
तस्मात् – त्यसैले | न – होइन | अर्हाः – योग्य | वयम् – हामी | हन्तुम् – मार्न | धार्तराष्ट्रान् – धृतराष्ट्रका छोराहरूलाई | स्वबान्धवान् – आफ्ना आफन्तहरूलाई |
स्वजनम् – आफ्ना नातेदारहरूलाई | हि – निश्चय नै | कथम् – कसरी | हत्वा – मारेपछि | सुखिनः – सुखी | स्याम – हुनेछौँ | माधव – हे माधव (कृष्ण)!
यहाँ अर्जुनले आफ्नो गहिरो नैतिक द्वन्द्व प्रकट गरेका छन्। यद्यपि धृतराष्ट्रका पुत्रहरू (दुर्योधन आदि) स्पष्ट रूपमा आततायी (अत्याचारी) हुन्—जसले पाण्डवहरूलाई विष दिनु, घर जलाउनु, सम्पत्ति हडप्नु, र पत्नी हरण जस्ता कर्म गरेका छन्—अर्जुन भन्छन् कि तिनीहरूलाई मार्नु पाप नै हुनेछ।
वसिष्ठ संहिता र मनुस्मृति जस्ता धर्मशास्त्रहरूमा आततायीहरूलाई निसंकोच मार्न सकिने भनिएको छ। तर अर्जुन भन्छन्—यद्यपि ती आततायी हुन्, तर तिनीहरू आफ्नै काका, भाइ, आफन्त हुन्। त्यसैले स्वजनको वध गर्नु धर्मशास्त्र अनुसार पापमय कार्य हुनेछ।
“माधव” भनेर कृष्णलाई सम्बोधन गर्दै अर्जुनले भन्न खोजेका छन्—तपाईं लक्ष्मीपतिका रूपमा समृद्धिका स्वामी हुनुहुन्छ, तर यस्तो युद्ध जसले परिवारको नाश गर्छ, त्यो समृद्धि होइन, बर्बादी हो। त्यसैले यस्तो युद्धमा भाग लिनु आफैँमा अनुचित हो।
यस श्लोकले अर्जुनको करुणा, पारिवारिक प्रेम, र उच्च नैतिक चेतनालाई दर्शाउँछ। उनी सोच्दछन्—राज्य, विजय वा भोग प्राप्त भए पनि, यदि त्यसको मूल्य आफ्नै कुटुम्बको हत्या हो भने त्यो विजय निष्फल हुन्छ। यसले देखाउँछ कि साँचो धर्म केवल बाह्य नियम होइन, यो भित्री भावनात्मक चेतनासँग पनि गहिरो सम्बन्ध राख्छ।
We use cookies to analyze website traffic and optimize your website experience. By accepting our use of cookies, your data will be aggregated with all other user data.