श्लोक १६:
अनन्तविजयं राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः |
नकुलः सहदेवश्च सुघोषमणिपुष्पकौ ॥
श्लोक १७:
काश्यश्च परमेष्वासः शिखण्डी च महारथः |
धृष्टद्युम्नो विराटश्च सात्यकिश्चापराजितः ॥
श्लोक १८:
द्रुपदो द्रौपदेयाश्च सर्वशः पृथिवीपते |
सौभद्रश्च महाबाहुः शङ्खान्दध्मुः पृथक् पृथक् ॥
अनन्तविजयं: अनन्तविजय (युधिष्ठिरको शङ्ख) | राजा: राजा | कुन्तीपुत्रः: कुन्तीपुत्र (युधिष्ठिर) | युधिष्ठिरः: युधिष्ठिर | नकुलः: नकुल | सहदेवः च:सहदेव पनि |
सुघोषमणिपुष्पकौ: सुघोष र मणिपुष्पक (नकुल र सहदेवका शङ्खहरू)
काश्यः च: काशीराज पनि | परमेष्वासः: महान् धनुर्धारी | शिखण्डी च: शिखण्डी पनि | महारथः: महारथी | धृष्टद्युम्नः: धृष्टद्युम्न | विराटः च: विराट पनि |
सात्यकिः च: सात्यकि पनि | अपराजितः: अपराजित (अजय)
श्लोक १८:
द्रुपदः: द्रुपद | द्रौपदेयाः च: द्रौपदीपुत्रहरू पनि | सर्वशः: सबै दिशाबाट | पृथिवीपते: हे पृथ्वीपति (धृतराष्ट्र) | सौभद्रः च: अभिमन्यु पनि | महाबाहुः:महान् बाहुबल भएको | शङ्खान् दध्मुः: शङ्ख फुक्नुभयो |
पृथक् पृथक्: अलग-अलग
यी तीन श्लोकहरूले पाण्डवहरूको प्रसिद्ध शङ्खहरू र युधिष्ठिरको राजसूय यज्ञबाट प्राप्त प्रतिष्ठा दर्शाइन्छ, जसले पाण्डवहरूको श्रेष्ठता झल्काउँछ।
सञ्जयले धृतराष्ट्रलाई "पृथिवीपति" भन्नु उनको अन्यायले वंश नष्ट हुने संकेत हो।
शिखण्डी भीष्मको, धृष्टद्युम्न द्रोणको विनाशका लागि जन्मेका थिए, र सात्यकि अपराजेय योद्धा थिए।
श्रीकृष्णलाई रक्षक मान्ने सधैं विजयी हुन्छन्, त्यसैले दुर्योधनको विजय असम्भव छ।
यस श्लोकको तात्पर्य यो हो कि भगवान् श्रीकृष्णको पाञ्चजन्य शङ्ख र पाण्डवहरूको देवदत्त, पौण्ड्रम, अनन्तविजय, सुघोष र मणिपुष्पक शङ्खहरू प्रसिद्ध र विख्यात छन्, तर दुर्योधनको सेनामा कुनै पनि प्रसिद्ध नाम भएका शङ्खहरू छैनन्।
"राजा" भन्ने शब्दको प्रयोगले युधिष्ठिरले राजसूय यज्ञ सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेपछि अन्य सबै राजाहरूबाट सम्मान प्राप्त गरी त्यो उपाधि पाएको संकेत गर्छ। यसरी पाण्डवहरूको श्रेष्ठता र कौरवहरूको निम्नता स्पष्ट रूपमा देखिन्छ।
सञ्जयले धृतराष्ट्रलाई "पृथिवीपति" भनेर सम्बोधन गर्दा, उनले अप्रत्यक्ष रूपमा संकेत गरिरहेका छन् कि धृतराष्ट्रकै अन्यायपूर्ण क्रियाकलाप र अनैतिक प्रेरणाहरूको कारण उनको वंश नष्ट हुने निश्चित छ।
शिखण्डी, जो द्रुपदका पुत्र हुन्, विशेष रूपमा भीष्मलाई पराजित गर्न जन्मेका थिए।
धृष्टद्युम्न, जो अग्निकुण्डबाट उत्पन्न भएका थिए, विशेष रूपमा द्रोणाचार्यलाई पराजित गर्न जन्मेका थिए।
सात्यकि, अर्जुनकै जस्तै अपराजेय योद्धा थिए, जसले कहिल्यै हार मानेनन्।
यस श्लोकको मुख्य सन्देश भनेको जो कोहीले भगवान् श्रीकृष्णलाई आफ्नो रक्षकका रूपमा स्वीकार गर्छ, उनी निस्सन्देह सधैं विजय प्राप्त गर्छ।
त्यसैले, यो श्लोक धृतराष्ट्रलाई अप्रत्यक्ष रूपमा चेतावनी दिइरहेको छ कि, भीष्म र द्रोणको सहयोग भए पनि दुर्योधनको विजय असम्भव छ।
श्लोक १६:
यस श्लोकमा युधिष्ठिर, नकुल, र सहदेवले आफ्ना शङ्खहरू फुकेको दृश्य वर्णन गरिएको छ।
युधिष्ठिरले "अनन्तविजय" शङ्ख बजाए, जसले धर्म र नीतिका कारण उनले सधैँ विजय प्राप्त गर्ने संकेत गर्छ।
नकुलले "सुघोष" नामक शङ्ख बजाए, जसको आवाज स्पष्ट र शक्तिशाली थियो।
सहदेवले "मणिपुष्पक" नामक शङ्ख बजाए, जसले उनीहरूको युद्धको तयारी दर्शाउँछ।
यसले पाण्डव सेनाको संगठित शक्ति र आत्मबल झल्काउँछ।
श्लोक १७:
यस श्लोकमा पाण्डव पक्षका अन्य प्रमुख योद्धाहरू को नाम लिइएको छ।
काशीका राजा एक परम धनुर्धारी थिए।
शिखण्डी, जो भीष्मको मृत्युको लागि महत्त्वपूर्ण थिए, महारथी योद्धा थिए।
धृष्टद्युम्न, पाण्डव सेनाका सेनापति, शक्तिशाली योद्धा थिए।
विराट, जसले पाण्डवलाई अज्ञातवासमा शरण दिए, युद्धमा महत्त्वपूर्ण थिए।
सात्यकि, जो अर्जुनका निष्ठावान मित्र थिए, अपराजित रहनु उनको विशेषता थियो।
यस श्लोकले पाण्डव पक्षको विशाल र अनुभवी सेनाको बल झल्काउँछ।
श्लोक १८:
यस श्लोकमा अन्य महत्त्वपूर्ण पाण्डव पक्षका योद्धाहरूले पनि शङ्ख बजाएको वर्णन गरिएको छ।
द्रुपद, जो द्रौपदीका पिता थिए, एक अनुभवी राजा र योद्धा थिए।
द्रौपदीका पाँच छोरा, जसलाई "द्रौपदेय" भनिन्छ, सबैले आ-आफ्नो शङ्ख बजाए।
सौभद्र (अभिमन्यु), जो अर्जुनका पुत्र थिए र अल्पवयमै महान योद्धा बनेका थिए, उनले पनि शङ्ख बजाएर युद्धको तयारी देखाए।
"महाबाहु" विशेषणले उनीहरूको बल, वीरता, र युद्ध क्षमता झल्काउँछ।
यस श्लोकले पाण्डव पक्षको अत्यन्त बलियो सेना को चित्रण गर्दछ।
We use cookies to analyze website traffic and optimize your website experience. By accepting our use of cookies, your data will be aggregated with all other user data.